Lieve kinderen,
In de vorige brief heb ik wat licht proberen te werpen op die prachtige tekst uit Efeze 5 (21-33). Ik wil nu eerst een mogelijk misverstand uit de weg ruimen. Mijns inziens geven de teksten uit de Bijbel daar geen aanleiding toe, maar misschien wel onze manier van denken. Paulus en ook Petrus spreken over het gezag van de man en dat vrouwen dat gezag behoren te erkennen. Dat laatste krijgt al gauw een heel negatieve kleur. Alsof de apostelen schrijven dat een vrouw zich behoort te onderwerpen aan haar man. En omgekeerd: dat de man dus het recht heeft zijn vrouw te dwingen zich aan zijn wil te onderwerpen. Maar niets is minder waar.
Als Paulus en Petrus de vrouwen aanspreken dan verwachten zij op dat moment iets van die vrouwen en niet van de mannen. Zij verwachten een vrijwillige respons van de vrouw op het gezag wat hun man ontving. En dat betekent dus: niet de man moet als hoofd de vrouw onderwerpen, maar de vrouw moet bereid zijn vrijwillig het hoofd-zijn (gezag) van haar man te erkennen. Dat zegt dus helemaal niets van haar gaven en kwaliteiten, maar uitsluitend zegt het iets over haar bereidheid ten opzichte van haar man de tweede plaats in te nemen. En die plaats geeft haar het “recht” om door haar man gevoed en verzorgd te worden. Om duidelijk te maken dat deze orde tussen man en vrouw helemaal niet iets is van meer of minder, laag of hoog, eerste- of tweederangs enz. grijpt Paulus terug naar het begin. Naar de schepping dus.
Paulus en Mozes
Goed, zoals beloofd, nu iets over de lijn die Paulus trekt naar de schepping. Je weet toch dat Paulus dat vaker doet? Ook in 1Korinte 11 spreekt Paulus over het ‘hoofd-zijn’ van de man en verwijst dan naar de volgorde waarin man en vrouw geschapen zijn. In 1Korinthe 14 noteert Paulus dat vrouwen gedurende de samenkomsten moeten zwijgen. “Ze mogen niet spreken, maar moeten ondergeschikt (submissive) blijven.” Dan voegt Paulus toe: “zoals ook in de wet staat.” Nu kun je je een hoedje zoeken, maar je zult dit zo nergens in het Oude Testament tegenkomen. Vergist Paulus zich? Is dit wensdenken? Lijkt me niet erg waarschijnlijk. Ik denk dat Paulus hier ook had kunnen neerzetten: “zoals ook in de wet van Mozes staat.” Je zult begrijpen dat het dan gewoon er om gaat dat dit ergens zo ‘geregeld’ is in de Thora (vijf boeken van Mozes) en dan zit het er dik in dat Paulus opnieuw het boek Genesis op het oog heeft. Want Paulus trekt diezelfde lijn ook nog een keer in een andere brief, die aan Timotheüs (1Tim. 2: 13 vv). Opnieuw gaat het daar over de positie van vrouwen in de gemeente. “Een vrouw dient zich gehoorzaam en bescheiden te laten onderwijzen etc.” En om deze nogal tegendraadse ‘geboden’ kracht bij te zetten wijst Paulus op het feit dat niet Adam werd verleid, maar de vrouw; zij overtrad Gods gebod.” Daar valt heel wat over te zeggen en dat zal ik ook nog wel doen. Maar laten we eerst vaststellen dat het van tweeën één is: of Paulus heeft een soort blinde vlek óf hij grijpt onbekommerd en uit volle overtuiging telkens terug naar de eerste hoofdstukken van Genesis. Je kunt op z’n minst zeggen: Paulus is nogal consistent.
In een eerdere brief heb ik er ook al over geschreven dat er geen enkele reden is om de Woorden van God zoals genoteerd in het eerste Bijbelboek buiten beschouwing te laten als je iets te weten wilt komen over de verschillen tussen mannen en vrouwen. Juist door z’n beknoptheid nodigt het verhaal van schepping en zondeval ons uit om ieder woord te wegen. En Paulus doet dit ons op een zeer onbekommerde manier voor. Paulus kijkt niet om zich heen om te ontdekken welke opstelling het beste bij zijn tijd past om dan vervolgens bevestiging te zoeken in het Oude Testament. Met andere woorden: hij bevestigt niet een gegroeide traditie, maar hij fundeert een nieuwe orde in de jonge gemeenten die heel gemakkelijk door de eigen tijd en cultuur over-ruled kunnen worden.
Volgende keer kijken we naar de fundering die Paulus aanbrengt.
Liefs, pa